کلر چیست؟کلر خالص نوعی گاز است. کلر یکی از کُشنده ترین گاز های سمّی و نیز یکی از مفید ترین آنها به شمار می‌رود. در طبیعت کلر به صورت جزیی از یک جسم مرکب یافت میشود ؛ مانند نمک طعام که کلرورسدیم است. کلر خالص نخستین بار به وسیله‌ی یک شیمیدان سوئدی به نام کارل شِیلِه در سال 1774 تهیه شد. امروزه کلر را خیلی ارزان بدست می‌آورند . یعنی جریان برق را از محلول نمک طعام عبور می‌دهند و در نتیجه کلر خالص حاصل میشود. نخستین گاز سمّی که در جنگ جهانی اول به کار رفت گاز کلر تقریباً خالص بود.
آلمانی‌ها آنرا در 22 آوریل 1915 بکار بردند. سپس هر دو طرف متخاصم ، یعنی آلمانی‌ها و نیرو های متفقین ، از گازهای مختلفی که همه دارای ترکیب کلر بود ، استفاده کردند .
در جنگ جهانی دوم ، نیرو های متفقین و دشمنان آنان ذخایر زیادی از کلر و گازهای دیگر داشتند ولی آنها را مورد استفاده قرار ندادند .
دیدیم که کلر چگونه گازی سمی و خطرناک است . ولی با وجود این یکی از بهترین ابزار انسان برای حفظ تندرستی نیز بشمار می‌رود.
کلر در ساختن موّاد گندزدا و میکروب کش بکار می‌رود . به وسیله‌ی آن میکروب‌ها را ازبین می‌برند.
در بیشتر کشورها برای تصفیه کردن آب ، از کلر استفاده میکنند . بدین ترتیب میکروب هایی که در آب وجود دارند ، کشته می‌شوند .
برای این منظور در هر 1 متر مکعب حدود 8/0-5/0 گرم کلر خالص لازم است .
البته این مقدار کلر به انسان آسیبی نمی‌رساند ، فقط گاهی ممکن است که آب مزه‌ی کلر را به خود بگیرد.
کلر هم بصورت گازی و هم بصورت مابع قابل استفاده می‌باشد.
کلر را به دو طریق می‌توان به صورت مایع در آورد: - عمل تبرید ، یعنی آنرا تحت تأثیر برودت شدید قرار دهیم.
- عمل تراکم ، یعنی این گاز را تحت شرایطی درهم می‌فشرند.
کلر مایع را بوسلیه‌ی تانکرهای مخصوص یا درون استوانه های آهنی حمل و نقل میکنند .
کلر برای سفید کردن اجسام و نیز برای تهیه‌ی گردرنگ بری بکار می‌رود .
در صنعت کاغذ سازی نیز کلر را برای سفید کردن کاغذ مصرف کنند و این مهم ترین مورد استفاده از کلر است. در رنگسازی هم از کلر استفاده میشود. همچنین ترکیبی از آن با اکسیژن و پتاسیم در آتش بازی و تهیه‌ی کبریت بی خطر به کار می‌رود.
تتراکلرورکربن یکی دیگر از ترکیبات کلر است . « تتراکلرورکربن » مادّه‌ای غیرقابل احتراق است و مصرف خشک شویی دارد . این ماده در برخی شیوه های آتش نشانی نیز بکار می‌رود. کلر به تنهایی یکی از مهم ترین وسایل ضدعفونی امروزی است .
اثرات کلر بر سلامتی انسانکلر یکی از گازهای بسیار فعال است. به طور طبیعی به صورت عنصر وجود دارد.
عمده ترین مصرف کنندگان کلر شرکتهایی هستند که کلرید اتیل و سایر محلولهای دارای کلر، چسبهای کلر پلی وینیل کلروفلوئوروکربن و اکسیدهای پروپیلن را میسازند.
در شرکتهای کاغذ سازی از کلر برای سفید کردن کاغذ استفاده میکنند.
تماس با کلر ممکن است در محل کار یا در هر محیطی که کلر در هوا، آب یا زمین منتشر میشود، صورت گیرد.
به دلیل اینکه کلر، خاصیت واکنشی بالایی دارد، در بدن باقی نمی‌ماند.
تاثیر کلر بر بدن انسان به مقدار کلر موجود و مدت زمان تماس آن با بدن بستگی دارد. تاثیر کلر همچنین به سلامت فرد یا شرایط محیطی که کلر در آن پرتودهی میکند، وابسته است.
تنفس مقدار اندک کلر در مدت زمان کوتاه بر سیستم تنفسی انسان اثر میگذارد.
کلر تاثیر متفاوتی بر دستگاه تنفس دارد این اثرات میتواند شامل سرفه، درد سینه یا جمع شدن آب در ششها باشد. کلر سبب تحریک پوست، چشمها و دستگاه تنفس میشود. اگر مقدار کلر در محیط زیست در حد مجاز باشد، بیماریهای ذکر شده بروز نخواهند کرد.
تاثیر تنفس یا مصرف مقدار اندکی کلر در مدت زمان طولانی بر بدن انسان هنوز ناشناخته است. برخی از مطالعات نشان میدهد که کلر اثرات معکوس دارد، به طوری که برخی از کارگرانی که در تماس طولانی مدت با کلر هستند مشکل تنفسی یا سایر مشکلات و ناهنجاریها را از خود نشان نمیدهند، در حالیکه برخی این علائم را از خود بروز می‌دهند.
تاثیرات زیست محیطی کلرزمانیکه کلر با آب مخلوط میشود، در آب حل میشود، تحت شرایط خاصی کلر میتواند از آب خارج شده و وارد هوا شود.
قسمت اعظم کلری که آزاد میشود، وارد هوا و آبهای سطحی میگردد.
برخی اوقات ممکن است که کلر در هوا و در آب با سایر مواد شیمیایی واکنش کند. کلر با مواد غیر آلی داخل آب واکنش داده و نمکهای کلر را تشکیل میدهد و همراه با مواد آلی آب، سبب تشکیل مواد شیمیایی آلی کلر میشود.
به دلیل واکنش پذیری کلر، این عنصر شیمیایی نمیتواند وارد زمین یا آبهای زیرزمینی شود.
گیاهان و جانوران کلر را در خود ذخیره نمیکنند. اما، مطالعات آزمایشگاهی نشان میدهد که تماس مکرر با کلر در هوا میتواند بر سیستم ایمنی بدن، گردش خون، قلب و دستگاه تنفسی جانوران اثر بگذارد.
مقدار اندک کلر نیز بر محیط زیست اثرات مخرب دارد. همچنین کار برای ارگانیسمهای موجود در آب و خاک خطرناک است.
خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر کلر : - عدد اتمی: 17
- جرم اتمی: 35.453
- نقطه ذوب : 101.0 0C
- نقطه جوش : -34 0C
- ظرفیت : 7
- رنگ: زرد
- حالت استاندارد: گاز
- انرژی یونیزاسیون1255.7Kj/mol :
- شکل الکترونی : s2 2s2p6 3s2p 51
- شعاع یونی : Å 1.81
- الکترونگاتیوی : 3.16حالت اکسیداسیون : ± 1,3,5,7
- دانسیته : 1.65570
- گرمای فروپاشی : l3.203 Kj/molگرمای تبخیر : 10.2Kj/mol گرمای ویژه : J/g Ko 0.48دوره تناوبی : 3
- درجه اشتعال : در حالت گازی غیر قابل اشتعال
- شماره سطح انرژی : 3
- ایزوتوپ :ایزوتوپ نیمه عمر
- پایدار Cl-35